بررسی فقهی و حقوقی مسوولیت مدنی صغار و مجانین و سرپرستان آنها

مسوولیّت و ضمان مدنی برای جبران ضرری است که به متضرّر وارد شده است، بدین جهت عدم اهلیّت فاعل از حیث رشد و عقل تأثیر در امر نمی نماید و نمی توان کسی را که مجنون یا صغیر است غیر مسوول شناخت و بی عدالتی که در نتیجه اضرار آنها در جامعه پیدا شده است بدون جبران گذارد. اصل بر این است که هر کس پاسخگوی اعمال و رفتار خود باشد، لکن مسوولیّت ناشی از فعل دیگران استثنایی است که به منظور حمایت از زیاندیده و بهتر جبران کردن زیان های او وضع شده است. از موارد بارز این مسوولیّت مدنی سرپرستان صغار و مجانین نسبت به اعمال زیانبار آنها می باشد. سرپرستان صغار و مجانین فقط پدر و مادر آنها نیستند، بلکه به طور ضمنی این مسوولیّت بر عهده همه اشخاصی که به موجب قانون یا قراداد عهده دار نگهداری و مواظبت صغار و مجانین هستند، می باشد. در مورد پرداخت خسارت باید گفت سرپرستی که خسارت وارده توسّط صغیر غیر ممیّز و مجنون را می پردازد، در واقع مکافات خطای خویش را تحمّل می کند و حقّ رجوع به کودک و دیوانه را ندارد. امّا در مورد صغیر ممیّز وضعیّت متفاوت است چون صغیر ممیّز در دوره ای است که دارای تمییز و اراده می باشد و به بخشی از آزادی های انسان بالغ دست یافته، پس نظارت و اقتدار سرپرست به اندازه قبل نیست. در اینجا سرپرست ضامن فعل غیر است. برای تحقّق مسوولیّت سرپرستان اوّلا باید شرایط مسوولیّت مدنی محقّق شود: ورود زیان و رابطه سببیّت بین عمل صغیر و مجنون و زیان وارده. ثانیا باید در مورد خود صغیر و مجنون شرایط مسوولیّت محقّق باشد اگر به علّتی معاف شوند نتیجتا سرپرست هم مسوولیّتی نخواهند داشت.